Terugblik Gelderse CMK dag 2022

Alles wat theater is

Zonder inleiding knalt het programma erin met Alles wat theater is, een voorstelling van Oostpool en Sonnevanck die op middelbare scholen wordt opgevoerd. Acteurs Tara en Mees hebben het over wat theater is en wat je ermee kunt. Tara wil graag Romeo spelen in Romeo en Julia, omdat ze een keer iemand anders wil zijn. Mees is juist het liefst zichzelf op toneel, zonder de remmingen die hij in het dagelijkse leven ervaart. Bottomline van de voorstelling is dat theater spiegels en ramen biedt. De een heeft een spiegel nodig om zichzelf te zien, de ander een raam om zich in te leven in een ander.

Alles wat theater is

Het belang van cultuureducatie

Na de voorstelling komt Francien Simons, programmamanager cultuureducatie bij Cultuur Oost, aan het woord. “We zijn met z’n allen online gestart: scholen, cultuurpunten en kunstvakdocenten. Dat was voor ons allemaal improviseren. Ik spreek dan ook mijn grote waardering uit voor iedereen.”  Simons benadrukt het belang van cultuureducatie. “Wat je buiten school als kind aan cultuur meekrijgt, hangt af van waar je woont en wie je ouders zijn. Daarom is het zo belangrijk dat het wordt aangeboden op elke basisschool. Want hoe fijn is het als een kind een manier vindt om zich te uiten. Een taal kan vinden waarin het zijn verwondering, verdriet, frustratie of blijdschap kan uiten.” Ook vertelt Simons over de Gelderse werkwijze binnen het programma CMK: de Route Cultuureducatie. Vanuit de ervaringen van 8 jaar CMK is de route samen met vijf cultuurpunten ontwikkeld. Uitgangspunt is de ontwikkeling in cultuureducatie die een school voor ogen heeft. 

Dagvoorzitter Kevin van den Berg en Francien Simons (programmamanager cultuureducatie bij Cultuur Oost)

Netwerk Jeugdpodiumkunsten

Vervolgens spreekt Judith van der Velden, projectleider van het Netwerk Jeugdpodiumkunsten Gelderland. Dit is een samenwerkingsverband van professionele aanbieders uit Oost-Nederland, ontstaan vanuit de organisaties en ondersteund door de Provincie Gelderland.  “We willen met het hele culturele veld samenwerken om te zorgen dat kinderen in het theater en bij andere culturele podia komen. We sluiten aan bij vraag en aanbod.” Met Retourtje Cultuur Gelderland kunnen klassen met de bus naar een culturele instelling worden gebracht voor maar 2 euro per leerling.

Dagvoorzitter Kevin van den Berg en Judith van der Velden (Netwerk Jeugdpodiumkunsten Gelderland)

Inzicht in onderwijsmethodes

In de zeven deelsessies, waarvan deelnemers er twee kunnen kiezen, gaat het vaak over thematisch werken. Zo legt Gerben Overweg van onderwijsadviesbureau 1801 uit wat het voordeel daarvan is: “Leerlingen kunnen vanaf één punt makkelijker dingen koppelen. Vooral leerlingen met een leerachterstand profiteren van een geïntegreerd programma.” In zijn sessie koppelen deelnemers een thema aan een kunstvak, met behulp van lesmateriaal uit verschillende methodes. “Het gaat om de haakjes, dan heb je het. Voor de leerlingen is het dan ook een logisch verhaal.”

Inzicht in onderwijsmethodes

Procesgerichte didactiek

Mech Benjaminsen maakt in haar sessie een koppeling tussen biologie en beeldende kunst. Eerst gaan de deelnemers arceren; ze tekenen patronen op briefjes. Vervolgens volgt een ‘les’ over insecten. Uit de briefjes worden vormen geknipt die gebruikt kunnen worden als ledematen van insecten. De aanpak is procesgericht. “Onderzoek levert frustratie op, maar ook doorzettingsvermogen.”

De kunst van thematisch werken

Muziekonderwijs

Sebastian van Zuijlen legt de mogelijkheden van muziekonderwijs uit. Het pakket van 123ZING brengt kinderen aan het zingen en dansen, aan de hand van thema’s. Alles is op een digibord te vinden. “Dat maakt het laagdrempelig. Je bent niet uren bezig met voorbereiden.” Verder vertelt hij over de Doe Maar Mee Band, waarbij 1100 kinderen bij Paleis Het Loo speelden. “Kinderen ervaren zo hoe het is om in een orkest te zitten.”

Muziek; doorlopende leerlijn of tussendoortje?

CMK in het voortgezet onderwijs

Tim Pardijs vertelt over een co-creatie op de Vrije School in Zutphen, met dank aan CMK. Een docent Nederlands wilde iets doen met hedendaagse poëzie. Hij is toen gekoppeld aan een rapper uit Deventer, Tarik. Samen hebben ze een les spoken word ontwikkeld. De deelnemers spreken vervolgens in groepjes over hoe je in het VO meer kunst en cultuur kunt aanbieden. “Meer laten doen, laten ervaren, minder theorie.”

CMK in het VO: samenwerken door middel van co-creatie

Filmeducatie

Bij Filmhub Oost doen de deelnemers oefeningen die leerlingen ook krijgen. Zo bekijken ze een filmscene van een jongen in een auto. Iedereen schrijft daarbij op wat je moet weten van het verhaal als je het niet hebt gezien. Filmhub Oost heeft een Film Wijze Waaier gemaakt waar dit soort opdrachten opstaan. “Een leerling leert over film en het kan samengepakt worden met andere vakken, zoals geschiedenis: hoe zou deze scene eruitzien als het zich afspeelde in een andere tijd?”

Eerste hulp bij filmeducatie

Introdans

Ook Introdans geeft voorbeeldoefeningen. De deelnemers dansen over het podium en als de muziek stopt, moeten ze terug naar de plek waar ze begonnen. “Maak contact, je loopt niet door de supermarkt.” Daarna gaan ze over op dagelijkse bewegingen. “Heel simpel. Docenten denken vaak moeilijk over dans, maar je hoeft niet vanuit pasjes te werken.”  Het project Sprinklesclub komt ter sprake. Hierin dansen leerlingen uit het speciaal onderwijs en regulier onderwijs samen. “Het is inclusief in de zin dat je het echt met elkaar doet. Het moet niet alleen leuk zijn voor de kinderen met een beperking, ook voor de kinderen zonder beperking.”

Inclusief cultuuronderwijs; hoe doe je dat?

Cultuur en sport

Merlin Bos geeft uitleg over Jeugdfonds Sport en Cultuur en deelnemers delen ervaringen over de combinatie sport en cultuur. Een theaterdocent vertelt dat ze contact zocht met een gymleraar. Nu geven ze samen les voor drukke klassen. “Daarbij is samenwerken een belangrijke competentie. We beginnen en eindigen de les samen. Het werkt.”  Ook een urbanproject uit Apeldoorn wordt aangestipt. Hierbij maakte een contactpersoon een verbinding tussen jongeren en gemeente. “We willen faciliteren dat jongeren naar buitengaan, om te skaten en te rappen.”

Pingpong met sport en cultuur

Karim Amghar

Schrijver, televisiepresentator en docent Karim Amghar sluit de CMK-dag af met een lezing over gelijke kansen. Hij stelt dat de sociale economische status een grote rol speelt bij kansenongelijkheid, veel meer dan bijvoorbeeld etniciteit en gender. In het verlengde heeft opvoeding veel invloed. “Daarbij gezegd dat opvoeding bij de hele samenleving ligt: ouders, school en instituties als jeugdzorg. Kansenongelijkheid is geen onderwijsvraagstuk, maar een samenlevingsvraagstuk.”  Geïnspireerd door Eckhart Tolle ziet Amghar twee rollen binnen een mens. Enerzijds het pijnlichaam; de trauma’s waarmee je rondloopt, van kleine dingen tot misbruik. Anderzijds presence; een hoge mate van gevoel dat je succesvol invloed kunt hebben op je directe omgeving. “Basisvaardigheden in het onderwijs, zoals rekenen en taal zijn belangrijk, maar het komt niet binnen als je veel eigen pijn hebt. Met voldoende presence kun je pas echt rekensommen tot je nemen.”  Hij gaat in op stereotypes. “Die zijn niet te onderschatten. Als we ze kennen, zitten ze in ons hoofd. Als je pijnlichaam groter is dan je presence denk je sneller dat stereotypes kloppen.”  Cultuureducatie staat volgens Amghar bovenaan de lijst van oplossingen voor kansenongelijkheid. “Met kunst en cultuur geef je pijn een plek, of het zorgt voor extra pijn. Dan weet je dat het er zit en kun je er iets mee doen. Als iemand kunst en cultuur nodig heeft, dan is het wel het kind uit de laagste sociale klasse.”

Karim Amghar

Diner pensant

Tijdens het eten gingen de deelnemers met elkaar in gesprek over kansengelijkheid en de vraag wat er nodig is om dit te versterken. De uitkomsten konden op bierviltjes geschreven worden. Cultuur Oost heeft ze verzameld en werkt ze uit. 

tekst: Willem Claassen 

foto's: Marcel Krijgsman