Cultuureducatie in actie: de ontwikkelingen in 2024

1. Breng visie in de praktijk 

Een sterke visie vormt de basis voor goed cultuuronderwijs. Steeds meer scholen zien dat in: waar in 2022-2023 nog maar de helft van de Gelderse scholen een visie op cultuureducatie had, is dat dit schooljaar 75%. Deze visie wordt ook steeds vaker opgenomen in het schoolplan, wat wijst op een stevigere positie van cultuur binnen het onderwijs.  

Desalniettemin blijft de vertaling van visie naar concrete uitvoering een aandachtspunt. De bereidheid om de visie door te vertalen naar concrete activiteiten  nam af van 83% naar 61%. Scholen geven aan dat hun visie niet altijd voldoende zichtbaar is, dat er binnen het team soms te weinig draagvlak is en dat tijdgebrek verdere ontwikkeling belemmert. Hierdoor blijft de visie vaak een abstract begrip in plaats van een actief richtinggevend kader. 

Cultuurpunten kunnen scholen helpen de visie concreter te maken, door samen te onderzoeken wat haalbaar en passend is. Vragen die daarbij kunnen helpen, zijn: Waaraan moet cultuureducatie bijdragen in de ontwikkeling van leerlingen? Hoe sluit dit aan op de bredere schoolvisie? En welke rol speelt het team in het zichtbaar en levend houden van de visie?  

2. Borg deskundigheid door kennisdeling en scholing 

Ook op het gebied van deskundigheid worden mooie stappen gemaakt. Zo heeft bijna de helft van de scholen een icc’er in huis, en 20% een vakleerkracht cultuur. Steeds meer scholen stimuleren deskundigheid actief, en het aantal scholen zonder beleid neemt af. Ruim driekwart van de scholen geeft aan verder te willen investeren in de deskundigheid rondom cultuureducatie – vooral in kunstvakinhoudelijke scholing, maar ook in procesgerichte didactiek en vakoverstijgend werken. 

Toch geven veel scholen aan moeite te hebben om kennis binnen het team te borgen. Wanneer deskundige medewerkers vertrekken, verdwijnt vaak ook hun expertise, wat de school kwetsbaar maakt en afhankelijk van externe vakdocenten. Daarnaast vormen randvoorwaarden zoals een gebrek aan financiële middelen en tijd, vaak een belemmering.  

Dit vraagt om een structurele aanpak, met een focus op interne kennisdeling en gerichte scholing. Cultuurpunten kunnen scholen hierbij helpen door mee te denken over laagdrempelige en praktische oplossingen. Voorbeelden hiervan zijn het creëren van een vaste plek voor lesmethodieken en materialen, good practices delen binnen het team, en zorgen voor een gestructureerd overdrachtsproces bij vertrek van deskundige teamleden. Ook kunnen cultuurpunten ondersteunen bij het vinden van de juiste externe deskundigen.

3. Creëer samenhang tussen het cultuurprogramma en het curriculum 

Steeds meer scholen brengen samenhang aan in hun culturele programma: inmiddels doet 89% dit, een duidelijke stijging ten opzichte van voorgaande jaren. Scholen bieden gemiddeld vijf disciplines aan, met beeldend, muziek en drama/theater als meest voorkomende. Het aantal scholen met een doorgaande leerlijn groeit, en de tevredenheid over het programma neemt toe. 

Evengoed zien we ook uitdagingen. Vaak krijgen andere vakken voorrang, en geven scholen aan te weinig kennis en tijd te hebben om een samenhangend programma of doorgaande leerlijn te realiseren. Mogelijk verklaart dit de daling van het aantal scholen dat samenhang verder wil versterken (van 90% naar 77%). Dit onderstreept de behoefte aan ondersteuning bij het praktisch en haalbaar integreren van cultuureducatie.  

Het aanbrengen van die samenhang is een voortdurend proces dat niet stopt bij het invoeren van een leerlijn. Om dit te blijven ontwikkelen, is het voor cultuurpunten belangrijk om samen met de school op zoek te gaan naar activiteiten die goed passen bij het bestaande curriculum. Door relevante thema’s en schoolvakken – zoals wereldoriëntatie en burgerschap – te koppelen aan activiteiten en kunstmenu’s, integreert cultuureducatie in het aanbod. 

4. Zoek gerichte samenwerkingen op 

Scholen werken steeds vaker samen met culturele partners. Vrijwel iedere school heeft inmiddels een vorm van samenwerking – structureel of incidenteel. Bibliotheken zijn veruit de meest voorkomende partners, gevolgd door erfgoedinstellingen, kunstenaars en externe vakdocenten. Meer dan de helft van de scholen geeft aan zelf invloed te hebben op de inhoud van de samenwerking. Zij waarderen vooral de korte lijntjes in de samenwerking. Ook scholen waarbij de culturele partner grotendeels de inhoud bepaalt, zijn overwegend tevreden.  

Veel scholen geven aan dat de uitbreiding van samenwerkingen momenteel minder prioriteit heeft. Ze richten zich nu eerst op het vaststellen van een heldere visie en een plan voor cultuureducatie, waarna ze de samenwerking met culturele partners daarop willen afstemmen. Ook speelt tijdgebrek een rol: het opzetten van een duurzame samenwerking kost tijd en energie, en die ruimte is er niet altijd. 

Door bewust te kijken naar onderwijsdoelen en te bepalen welke partners daar écht bij passen, worden (toekomstige) samenwerkingen gerichter en effectiever. Cultuurpunten kunnen scholen helpen bij het verhelderen van hun rol in de samenwerking, en wensen en behoeften te vertalen naar een concrete vraag.   

Conclusie 

De resultaten van dit onderzoek laten zien dat cultuureducatie op veel scholen in ontwikkeling is.

Steeds meer scholen:

• brengen samenhang aan in hun programma
• investeren in deskundigheid
• zijn tevredenheid over het culturele aanbod en zetten duidelijke stappen richting structurele verankering

Om cultuureducatie verder te versterken, is het belangrijk dat scholen:

• bewust keuzes maken
• cultuureducatie echt een onderdeel maken van hun onderwijsvisie

Cultuurpunten kunnen hierin ondersteunen door:

• mee te denken over thematische en vakoverstijgende verbindingen
• scholen te helpen hun rol in samenwerkingen helder te krijgen

Cultuur Oost speelt hier uiteraard ook een belangrijke rol in. Het is aan ons om de cultuurpunten, en indirect de scholen, ondersteuning en tools te bieden. Dat is deels al ondergebracht in de Route Cultuureducatie, de reguliere netwerkoverleggen en De Rode Draad-trainingen. In CMK 2025-2028 richten we ons op het aanscherpen en afbakenen van de informatie rondom de vier thema’s - visie, deskundigheid, samenhangend programma en samenwerking. Dit betekent concreet dat we meer praktische handvatten beschikbaar stellen op de Route Cultuureducatie, zoals praktijkvoorbeelden en tools. Via de Rode Draad-trainingen brengen we de kennis over deze vier thema’s en de mogelijkheden hiervan over naar cultuurpunten. Zo helpen we scholen en cultuurpunten op een passende, laagdrempelige en leuke manier werk te maken van cultuureducatie.  

Bekijk hier het hele onderzoeksrapport