Terugblik symposium Versterken met Cultuur 

Kunst en cultuur dragen aantoonbaar bij aan gezondheid, welzijn en sociale samenhang. Toch worden de meeste sociaal-artistieke samenwerkingen nog altijd tijdelijk gefinancierd vanuit cultuurbudgetten. Tijdens het symposium Versterken met Cultuur, op 9 oktober 2025 in de Turmac Cultuurfabriek in Zevenaar, stond daarom één vraag centraal: hoe kunnen we domeinoverstijgend en duurzaam financieren wat werkt? 

Meer dan 100 deelnemers — van financiers en makers tot ambtenaren en onderzoekers — deelden hun ervaringen en ideeën. De middag liet zien dat gezamenlijke actie niet alleen sociaal-artistieke samenwerking versterkt, maar ook systeemverandering in gang kan zetten. 

De veranderkracht van samenwerking 

Het symposium begon met het verhaal van Anneke Klein Swormink, deelnemer aan Kunstnaobers van Amphion. Zij vertelde hoe deelname aan creatieve activiteiten haar persoonlijk heeft versterkt — sociaal én artistiek. Haar verhaal werd een rode draad in de middag: het liet zien wat kunst kan doen op individueel niveau en veranderkracht sorteert in de brede gemeenschap. 

Daarna vertelden Amphion Cultuurbedrijf en Buurtplein Doetinchem hoe zij als cultuur- en welzijnsorganisatie hebben leren samenwerken in het programma Lang Leve Kunst en Naoberschap. Door verschillen in tempo en taal te overbruggen, ontstond een partnerschap dat klaar is voor een volgende stap: regionale samenwerking met andere sociaal-artistieke praktijken en doorontwikkeling op meer plekken in de regio.  

Anne Visser, directeur van Cultuurkust Harderwijk, presenteerde een toolkit die laat zien hoe kunstprojecten in hun Cultuurapotheek kunnen worden verbonden aan begrippen uit de positieve gezondheid. Zo ontstaat een gemeenschappelijke taal waarmee je niet alleen beter samenwerkt, maar ook kunt overtuigen om eigenaarschap en financiering te delen tussen domeinen. 

Van maatschappelijke waarde naar structurele financiering 

Dat deze samenwerking werkt, is inmiddels goed onderbouwd. Uit onderzoek blijkt dat sociaal-artistieke projecten een Social Return on Investment (SROI) hebben van gemiddeld 3,4 tot 4,2. Elke geïnvesteerde euro levert dus rond 4 euro aan maatschappelijke waarde op. 

Hoogleraar kunst en zorg Tineke Abma benadrukte dat kunst en cultuur een belangrijke bijdrage leveren aan verbondenheid, zelfvertrouwen en zingeving. Dat versterkt de kwaliteit van leven, bevordert onze gezondheid en verlaagt uiteindelijk de kosten van de zorg. Professionele kunstenaars spelen daarin een sleutelrol door persoonlijke ervaringen om te zetten in betekenisvolle kunst. Volgens Abma vraagt dit om erkenning en een passende beloning, vergelijkbaar met die van andere betrokken professionals. Om dit duurzaam mogelijk te maken, pleit zij voor domeinoverstijgende financiering, waarin niet alleen de culturele sector investeert, maar ook zorgverzekeraars, welzijnsorganisaties en gemeenten die profiteren van de positieve effecten van cultuur op gezondheid en levenskwaliteit. 

Toch blijven structurele financieringsstromen uit. In een panelgesprek met het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP), de gemeente Tilburg en Triodos Bank werd onderzocht hoe dat kan veranderen. De panelleden benadrukten dat culturele initiatieven beter moeten aansluiten op de taal en behoeften van de zorgsector. Ook werd gepleit voor meer ruimte in gemeentelijke jaarbudgetten, zodat cultuurgeld beter kan worden gekoppeld aan gemeentelijke middelen uit zorg en welzijn. Daarnaast liggen er kansen om met zorgverzekeraars te experimenteren met innovatieve financieringsvormen. 

Van verzorgingsstaat naar stille preventie 

Na de pauze bood prof. dr. Marcel Canoy (gezondheidseconoom) een verhelderend perspectief. Hij wees erop dat onze verzorgingsstaat vooral is ingericht op het oplossen van problemen, terwijl veel maatschappelijke kosten juist kunnen worden voorkomen door te investeren in samenhang en bestaanszekerheid. Canoy pleitte voor stille preventie: geen beleid dat zich richt op één meetbare doelstelling, maar investeren in activiteiten en gemeenschappen die mensen veerkrachtig maken. Kunst en cultuur kunnen daar volgens hem een belangrijke rol in spelen, omdat ze ontmoeting en betekenis mogelijk maken. 

Twee stellingen zetten de zaal aan het denken. De eerste — dat het uitblijven van publieke investeringen vooral ligt aan de overtuigingskracht van de culturele sector — leidde tot verdeeldheid. De tweede — dat er genoeg geld ís, maar dat het beter moet worden herverdeeld — kreeg brede steun. 

In de afsluitende werksessie gingen de deelnemers aan de slag met de vraag: wat is er nodig om succesvolle initiatieven structureel te financieren, en wat kunnen we daar zelf aan bijdragen? De posters die na afloop in de hal hingen, lieten een duidelijk beeld zien: 

• structurele borging vraagt om beter verbinden van bestaande budgetten
• meerjarige samenwerking op basis van vertrouwen en gezamenlijke doelen
• gedeeld eigenaarschap tussen cultuur, zorg en welzijn
• kennisdeling en zichtbaarheid van wat werkt: goede voorbeelden, impactmetingen en verhalen uit de praktijk helpen om beleid te onderbouwen
• minder bureaucratie en meer vertrouwen in de praktijk: ruimte voor maatwerk, leren en bijstellen 
• langetermijnvisie: beleid en financiering loskoppelen van politieke cycli, gericht op duurzame maatschappelijke waarde

De conclusie van de middag was helder: duurzame financiering begint niet bij nieuwe regels of fondsen, maar bij samenwerking en gezamenlijke verantwoordelijkheid. Alleen door onze invloed te bundelen, kunnen we structureel versterken met cultuur. 

Tekst: Sofia Dovianus, onderzoeksstagiair cultuurfinanciering en Liza Westendorp, adviseur Cultuur Oost Foto's: Quinty Ophelia

Interessante links 

Zorgzame buurten leveren veel meer op dan ze kosten  1SociaalDomein Samenwerken met Cultuur: community waarin meer dan 3000 deskundigen, werkzaam op het snijvlak van het culturele en sociale domein, elkaar ontmoeten Culturele kaart Gelderland: overzicht sociaal-artistieke samenwerkingen

Cultuur- en Erfgoedmonitor Gelderland Sociaal kapitaal: over waarde van kunst, cultuur en erfgoed voor de mensen en de gemeenschap

Onderzoek ZonMw: Landelijke SROI Kunst en cultuur

Whitepaper Arts in Health over kunst als zorg