Cultuurmonitor Gelderland: hoe draagt cultuur bij aan de sociale basis?

De cultuur- en erfgoedmonitor Gelderland benadert de maatschappelijke waarde van kunst, cultuur en erfgoed via het sociaal kapitaal. Dit omvat met name bezoek, beoefening, ondersteuning, waardering en draagvlak binnen de samenleving. De volgende indicatoren uit de Cultuur- en Erfgoedmonitor Gelderland zijn relevant voor de staat van de sociale basis:

Cultuurdeelname en bezoekersaantallen

• Grote meerderheid van de Gelderlanders bezoekt en beoefent kunst, cultuur en erfgoed. 89% van de inwoners heeft het afgelopen jaar minstens één culturele activiteit bezocht, en 74% bezocht minstens één erfgoedlocatie of -evenement. Dit duidt op een hoge mate van sociale participatie via culturele activiteiten.
• 78% van de Gelderlanders beoefent zelf een culturele activiteit. Dit wijst op actieve betrokkenheid en zelfontplooiing, wat bijdraagt aan de capaciteiten en het individueel potentieel van inwoners.

• Het Gelderse cultuuraanbod wordt na de coronajaren weer goed bezocht. Muziekoptredens, musea en bibliotheken worden veelvuldig bezocht in vergelijking met andere provincies. De beschikbaarheid en het gebruik van deze plekken (gebouwen) en organisaties waarin mensen samenkomen (zoals bibliotheken) zijn cruciale onderdelen van de institutionele sociale basis.

Motivaties en barrières voor deelname

• Gelderlanders bezoeken en beoefenen cultuur voornamelijk voor plezier en ontspanning. Hoewel persoonlijke ontwikkeling en sociaal contact een minder grote rol spelen als motivatie , kan cultuurbeleid deze aspecten wel actief benadrukken om de maatschappelijke impact op welzijn te vergroten.
• Gebrek aan interesse, financiële redenen of gezondheidsproblemen worden genoemd als redenen om geen cultuur te bezoeken. Dit duidt op barrières voor sociale inclusie, die aandacht vereisen om te zorgen dat activiteiten en voorzieningen toegankelijk zijn voor iedereen.     

Verschillen tussen bevolkingsgroepen

• Jongeren zijn actiever in cultuurbezoek en -beoefening, maar ook kritischer over het aanbod. Tijdsgebrek is voor hen vaker een reden om niet aan cultuurbeoefening te doen.
• 65+’ers tonen een grotere belangstelling voor erfgoed en zetten zich meer in voor de cultuursector, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk of donaties. Dit illustreert de bijdrage aan de gemeenschappelijke sociale basis, waar vrijwillige inzet en deelname aan gemeenschappen essentieel zijn.
• Hoewel er tussen de verschillende Gelderse regio's nauwelijks verschillen zijn in cultuurdeelname, zijn er wel verschillen in draagvlak voor cultuur. In de Groene Metropoolregio en de Achterhoek is het belang dat wordt gehecht aan kunst en cultuur hoger. Deze regionale inzichten helpen bij het gericht investeren in een infrastructuur die meebeweegt met wat er leeft in de samenleving.

Ondersteuning van de culturele sector

• Het percentage vrijwilligers in de culturele sector is licht gestegen (van 9% naar 11%). Dit is een directe indicator van vrijwillige inzet binnen de gemeenschappelijke sociale basis.
• Het lidmaatschap van culturele verenigingen is afgenomen (van 10% naar 6%), wat kan duiden op een stijgende voorkeur voor individuele cultuurdeelname. Dit is een relevante trend voor het stimuleren en faciliteren van deelname aan gemeenschappen.
• 22% van de Gelderlanders is lid van de bibliotheek. Bibliotheken zijn expliciet genoemd als voorbeelden van plekken en organisaties die deel uitmaken van de institutionele sociale basis.
• 29% van de Gelderlanders bezoekt, beoefent én ondersteunt de cultuursector. Het feit dat de helft van de Gelderlanders cultuur bezocht en beoefende, toont een groot potentieel voor verdere ondersteuning van de culturele sector, wat de veerkracht van de sociale basis kan versterken.

 Rol van multifunctionele culturele organisaties (MFCO’s)

• Gelderland heeft een voorloperspositie in de totstandkoming en ondersteuning van MFCO’s. Deze organisaties hebben een groot potentieel voor het oppakken van maatschappelijke opgaven zoals eenzaamheid en mentale gezondheid. Dit toont de instrumentele waarde van cultuur voor het aanpakken van maatschappelijke problemen, wat een belangrijke overweging is bij het versterken van de sociale basis.

Deze indicatoren uit de Cultuur- en Erfgoedmonitor Gelderland geven gezamenlijk een redelijk gedetailleerd beeld van hoe cultuur en erfgoed bijdragen aan de sociale kwaliteit van leven in Gelderland.