Cultuur- en Erfgoedmonitor: samenwerking als fundament voor succes

Inzicht in impact 

De Cultuur- en Erfgoedmonitor Gelderland is een tweejaarlijks onderzoeksinstrument dat de ontwikkeling van de Gelderse cultuur- en erfgoedsector in kaart brengt. De monitor biedt inzicht in de artistieke, sociaal-maatschappelijke en economische waarde van de sector. Met deze informatie kunnen beleidsmakers hun beleid beter onderbouwen, aanscherpen en evalueren. De monitor is een initiatief van de provincie en verzamelt data over thema’s als werkgelegenheid, cultuurdeelname en de impact van culturele instellingen. ‘Zowel vanuit de Provinciale Staten als de Gedeputeerde Staten was er een duidelijke behoefte om beter inzicht te krijgen in de waarde van cultuur en de effecten van cultuurbeleid,’ zegt David van der Velden, beleidsadviseur cultuur bij provincie Gelderland. ‘We zien de Cultuur- en Erfgoedmonitor als een manier om de trends en de knelpunten in beeld te krijgen, zowel op provinciaal als op regionaal niveau. Hoe steekt de infrastructuur precies in elkaar en welke behoeftes spelen er? Het is een hulpmiddel om ons eigen beleid verder te ontwikkelen, maar natuurlijk ook een instrument waar het veld zelf gebruik van kan maken.’   

 

De blik verbreden

De tweede monitor, die in 2025 verschijnt, geeft een nog diepgravender beeld van de rol van cultuur en erfgoed, met extra aandacht voor samenwerking en betrokkenheid van partijen uit het hele werkveld. Het onderzoek wordt gecoördineerd door de provinciale ondersteuningsinstellingen Cultuur Oost, Erfgoed Gelderland en Rijnbrink en uitgevoerd door de Boekmanstichting, het PON & Telos en Pyrrhula Research Consultants. Dankzij deze samenwerking zijn naast de cultuursector ook de erfgoedsector en de bibliotheken in de monitor vertegenwoordigd. Op die manier kunnen brede ontwikkelingen beter in kaart worden gebracht. Denk bijvoorbeeld aan de impact van multifunctionele organisaties die niet alleen een culturele functie vervullen, maar ook een belangrijke maatschappelijke rol spelen door de verbinding met domeinen als welzijn en onderwijs. ‘In multifunctionele organisaties zoals de onze, lopen functies vaak door elkaar,’ vertelt Bert Frölich, directeur-bestuurder van Kunstwerk! Liemers. ‘Mensen gaan naar de bibliotheek, maar nemen bijvoorbeeld ook deel aan een cursus of bezoeken het theater. Het is belangrijk dat de monitor de complexiteit van zo’n dynamiek inzichtelijk maakt, want die kruisbestuiving is nu juist zo uniek. Daar moet je het verzamelen en interpreteren van data goed op afstemmen.’ 

 

Input uit het veld 

Naast de projectgroep speelt ook de klankbordgroep een essentiële rol bij de totstandkoming van de tweede Cultuur- en Erfgoedmonitor. De klankbordgroep bestaat uit vertegenwoordigers van culturele instellingen, erfgoedorganisaties en gemeenten. Hun inbreng zorgt ervoor dat de monitor aansluit op de behoeften van de sector en de doelen van beleidsmakers. ‘Doordat de input direct vanuit de praktijk komt, krijg je een veel realistischer beeld van hoe de culturele infrastructuur in Gelderland in elkaar zit,’ vertelt Frölich die namens Kunstwerk! in de klankbordgroep zit. ‘Wat de klankbordgroep zo waardevol maakt, is dat er zoveel verschillende stemmen samenkomen: iedereen brengt zijn eigen ervaring en expertise mee. Juist door die perspectieven naast elkaar te leggen kun je zien waar de kansen liggen, maar ook waar het spaak loopt en wat er anders moet.’ De gesprekken in de klankbordgroep hebben direct invloed op de ontwikkeling van de monitor. Er worden ideeën uitgewisseld, aandachtspunten aangedragen en blinde vlekken gesignaleerd. Denk bijvoorbeeld aan het belang van data over informele cultuur. Immaterieel erfgoed speelt een belangrijke rol in de identiteit van een regio, maar blijft in traditionele onderzoeken vaak onderbelicht.  

Regionale benchmark

Een ander belangrijk aandachtspunt van de klankbordgroep is de grote behoefte aan regionale en lokale cijfers. Daarom werkt de monitor met een regionale benchmark, een methode om de culturele prestaties en ontwikkelingen van de zes Gelderse regio’s in kaart te brengen en met elkaar te vergelijken. Indicatoren zoals cultuurdeelname, werkgelegenheid in de creatieve sector en de impact van cultuur op de samenleving worden per regio bekeken. Het idee achter de regionale benchmark is dat het niet alleen helpt om de provincie als geheel te vergelijken met andere provincies (zoals in de landelijke cultuurmonitor gebeurt), maar dat het juist waardevol is om ook lokale verschillen binnen Gelderland zichtbaar te maken. Zo kunnen beleidsmakers en culturele instellingen per regio beter zien waar de kansen en uitdagingen liggen. Gelijke spreiding is ook voor de provincie erg belangrijk, legt David van der Velden uit. ‘Eén van de ambities van de huidige coalitie is dat alle inwoners van Gelderland gelijke toegang hebben tot cultuur en erfgoed. De monitor geeft ons richting in hoe we ons beleid beter kunnen afstemmen op de behoeften van de verschillende regio’s. Het gaat daarbij niet alleen om de cijfers. De monitor fungeert juist ook als gespreksstarter voor alle betrokken partijen.’

 

Bouwstenen voor de toekomst

De komende maanden werken Cultuur Oost, Erfgoed Gelderland en Rijnbrink samen met instellingen en gemeenten aan een breed gesteunde monitor die door verschillende sectoren gebruikt kan worden. Samenwerking op alle niveaus versterkt de relevantie en het bereik van de monitor, waardoor meer organisaties en beleidsmakers deze data kunnen gebruiken om hun eigen beleid en projecten te verbeteren en lobby te voeren.

Bovendien bevat de monitor verdiepende onderzoeken naar thema’s die door het veld zelf zijn aangedragen. Dat zorgt ervoor dat de monitor niet alleen kwantitatieve informatie beidt, maar ook licht werpt op de trends en ontwikkelingen binnen de sector en de uitdagingen waar culturele instellingen en erfgoedorganisaties mee te maken hebben. 

 

In de aanloop naar de publicatie in 2025 wordt er hard aan de monitor gewerkt. De klankbordgroep levert input en feedback tijdens dit proces. Begin 2025 wordt de tweede Cultuurmonitor Gelderland gepresenteerd, klaar om beleidsmakers, culturele instellingen en erfgoedorganisaties in heel Gelderland te voorzien van nieuwe, waardevolle inzichten.