Waar creatief talent groeit: culturele mbo-opleidingen in Gelderland

Door Myrthe Knip, onderzoeksstagiair

De Gelderse Cultuur- en Erfgoedmonitor laat zien dat het aantal studenten aan culturele mbo-opleidingen tussen 2018 en 2022 in heel Nederland daalde. Ook in Gelderland is die terugloop zichtbaar: van 2.921 studenten in 2018 naar 2.277 in 2022.

Opvallend, want het aantal hbo- en wo-studenten in culturele richtingen bleef in dezelfde periode stabiel. Een directe verklaring voor die daling is er niet, maar de ontwikkeling roept belangrijke vragen op. Hoe ervaren culturele mbo-studenten hun opleiding? Met welke uitdagingen krijgen zij te maken? En vooral: waar ligt de waarde van culturele mbo-opleidingen - voor studenten én voor de sector?

Om die vragen te beantwoorden bezocht ik de afdeling Creatieve Industrie van ROC Rijn IJssel in Arnhem. Daar sprak ik met student Joris Lammerinks, docent Marije Klein (Creatief Schrijven en Journalistiek) en docent Susanne Leenders (Beeldend en Kunstgeschiedenis).

Een levendige creatieve gemeenschap

Rijn IJssel is met 10.369 studenten de grootste mbo-instelling van Gelderland. Binnen het cluster Creatieve Industrie volgen in het collegejaar 2024–2025 zo’n 2.782 studenten een creatieve of culturele opleiding, verspreid over locaties in Arnhem en Wageningen. Niet al deze richtingen vallen onder de categorie ‘culturele opleidingen’ zoals geteld in de Cultuur- en Erfgoedmonitor, maar ook hier is de landelijke daling merkbaar.

De studenten komen uit de hele regio — van Wijchen tot Doesburg — en zelfs van verder weg. Marije vertelt dat er zelfs een handvol studenten helemaal uit Limburg komt.

Joris: ‘Als je de wereld gaat verkennen, wordt het gelijk een stuk leuker’

De 16-jarige Joris zit in het eerste jaar van de opleiding Mediaredactiemedewerker. Zijn enthousiasme voor media en journalistiek werd aangewakkerd tijdens een snuffelstage bij een regionale nieuwszender. Redactie, camerawerk, presenteren — alles trok hem.

‘Ik kreeg een beetje keuzestress,’ zegt hij lachend. ‘Maar bij deze opleiding krijg ik de kans om me op verschillende vlakken te ontwikkelen.’

Studenten leren er niet alleen om goede interviews te houden en pakkende programma’s te maken, maar ook sociale vaardigheden die belangrijk zijn bij het leggen van contacten. Binnen opdrachten is er veel ruimte voor eigen initiatief.

Joris: ‘Ik zeg altijd dat je het ook leuk voor jezelf moet maken. Voor een opdracht om een journaal te maken, ben ik naar heel veel plekken geweest. Als je de wereld gaat verkennen, dan wordt het gelijk een stuk leuker.’

Een warm bad voor creatieve denkers

De gezelligheid waar Joris over vertelt, is voelbaar wanneer we samen door de gangen lopen: van meerdere kanten klinkt een enthousiaste ‘Hé, Joris!’ Die onderlinge sfeer is belangrijk, zeggen de docenten.

Susanne: ‘Veel studenten hier zijn van nature heel creatief, maar voelden zich op de middelbare school soms aan de zijkant staan. Hier vinden ze herkenning bij anderen die ook hun eigen pad volgen. Dat zorgt voor een prettig leerklimaat.’

Het contact tussen studenten en docenten is informeel, maar er is tegelijkertijd veel aandacht voor persoonlijke groei.

Marije: ‘Die leeftijd is ingewikkeld, en dan helpt het enorm als je ergens bent waar het gezellig is en waar je rustig mag nadenken over wat je hierna wilt gaan doen. Wij nemen studenten vrijwel zonder uitzondering serieus, in alles wat ze beweegt. Dat geeft ze zelfvertrouwen.’

Docent Susanne Leenders, student Joris Lammerinks en docent Marije Klein

Waardevol en veelzijdig

Inhoudelijk leren creatieve mbo’ers een breed scala aan praktische vaardigheden die direct toepasbaar zijn in het werkveld. Stages en het vinden van werk gaan over het algemeen goed. Toch merkt Marije dat mbo’ers regelmatig worden onderschat.

‘Dat begint al op het vmbo, waar soms te veel nadruk ligt op doorstuderen richting het hbo. Terwijl het mbo een even waardevolle route biedt,’ zegt ze. ‘Ook in vacatures zie ik het terug: bedrijven houden soms te strak vast aan een hbo-eis, waardoor geschikte mbo’ers buiten beeld blijven. Zonde, want zo missen ze passend talent.’

Culturele mbo-opleidingen bieden studenten de ruimte om zich te ontwikkelen op praktisch, sociaal, persoonlijk en creatief vlak. Daarmee vormen ze een onmisbare schakel in de culturele sector.

Joris verwoordt het treffend: ‘Waar ik het meest naar uitkijk in mijn toekomst, is groei - niet alleen beroepsmatig, maar ook sociaal.’

Blik op de toekomst

De verhalen van Rijn IJssel laten zien wat culturele mbo-opleidingen betekenen voor studenten én voor de sector. Tegelijkertijd tonen de cijfers uit de Cultuur- en Erfgoedmonitor dat de instroom afneemt - een signaal dat vraagt om aandacht van beleidsmakers en onderwijsinstellingen.

De Gelderse Cultuur- en Erfgoedmonitor biedt de mogelijkheid om deze trends te volgen en beter te begrijpen. Door de data en inzichten te benutten, kunnen zij beleid ontwikkelen dat aansluit bij de behoeften van studenten én de culturele arbeidsmarkt.

Zo dragen we samen bij aan een veerkrachtige, inclusieve en creatieve infrastructuur in Gelderland.

Naar de Gelderse Cultuur- en Erfgoedmonitor

Foto: Quinty Ophelia