Terugblik Gelderse CMK-dag 2023

Koekoeksnest

 

Het programma wordt afgetrapt met een fragment uit Koekoeksnest. Een theatervoorstelling bedoeld voor groep 7 en 8, die de acteurs normaal gesproken uitvoeren in een klas. Twee zussen, Nim en Saffa, vertellen dat hun moeder op het dak van de school zit. Er is al een hele tijd iets mis met haar. “Ze neemt happen uit de brie alsof het een appel is.” De zussen staan er verschillend in: Nim wil een pleegvader, Saffa wil bij haar moeder blijven. Op het einde zitten de twee naast elkaar op een tafel. “Ze is gek, Nim, maar ze springt niet”, zegt Saffa. Koekoeksnest gaat over de vraag wat normaal is. Er hoort een educatiepakket bij met opdrachten, zo kunnen kinderen een adviesbrief aan de zussen schrijven of het huis van het gezin tekenen. De productie is een samenwerking van Theater a/d Rijn (aangesloten bij De Nieuwe Oost), Theater Oostpool en Theater Sonnevanck. 

Fragment uit Koekoeksnest van Theater Sonnevanck

Op naar CMK4 

Na de voorstelling vertelt Francien Simons, programmamanager cultuureducatie bij Cultuur Oost, hoe het ervoor staat met CMK. “Tien jaar geleden zijn we gestart en een CMK-periode beslaat vier jaar. Inmiddels is CMK3 in volle gang: scholen en cultuurpunten zijn goed op weg in de Route Cultuureducatie.” Deze periode loopt vanwege corona iets langer door, tot juli 2025. Een volgende periode gaat er komen, zo heeft de overheid aangekondigd. “Wij vinden het belangrijk en Den Haag gelukkig ook.” Dat betekent dat de voorbereidingen voor CMK4 van start gaan en dat Cultuur Oost met een projectplan aan de slag gaat. “We doen dat als penvoerder van CMK natuurlijk niet alleen. Scholen, cultuurpunten en gemeenten zullen we uitgebreid bij de planvorming betrekken. CMK4 lijkt inhoudelijk op CMK3, maar met scholen, cultuurpunten en gemeenten gaan we samen zitten om te kijken wat goed werkt en wat nog beter kan.”

Francien Simons en dagvoorzitter Kevin van den Berg

 

Keynote gedragsverandering 

De keynote van organisatieadviseur Bianca van Leeuwen gaat over veranderprocessen bij organisaties. Vaak worden veranderingen niet doorgezet en dit kan meerdere oorzaken hebben. Van Leeuwen richt zich op een daarvan: gedragsverandering.   “Veranderen van gedrag is moeilijk. Dat heeft niets te maken met de bereidheid van mensen. De neiging is om altijd weer terug te gaan naar de oude situatie, zeker als het moeilijk wordt.”  Van Leeuwen legt uit dat het mis gaat als een verandering wordt aangevlogen met één emotie. Bijvoorbeeld enthousiasme, door haar ‘joepie’ genoemd. “Duurzame verandering begint niet bij ‘joepie’. Als er van alles wordt beloofd en daar volgt weinig op, dooft het vuur.”   Hetzelfde geldt voor angst, oftewel ‘buikpijn’. “Als je uitgaat van een dreiging die de verandering rechtvaardigt en die dreiging blijft uit, dooft het eveneens.”  Volgens Van Leeuwen moet je eerlijk zijn. “Er bestaat geen verandering zonder pijn, er gaat altijd iets verloren. Dus: ‘joepie’ én ‘buikpijn’. Vaak laten projectleiders alleen de voordelen zien, maar het verlies hoort er ook bij. In jullie geval: zelfs het mooiste CMK-project kent een prijs. Als dat buiten beeld blijft, ontstaat wantrouwen.”    Als de verandering eenmaal is ingezet, volgt een fase waarin iedereen zoekende is. “Het is belangrijk dat je dan tegen mensen zegt: natuurlijk zijn we even de weg kwijt, dat hoort erbij.”   Op het einde spreken deelnemers over patronen die verandering tegenhouden. Tijdgebrek bij scholen komt vaak voorbij. Hoe kun je daarmee omgaan? Van Leeuwen: “Focussen. Door te kiezen moeten ze ook het verlies nemen. Prioriteiten stellen dus; wat is belangrijk.”

Keynote van Bianca van Leeuwen

Doorgaande lijn van PO naar VO 

In de vijf deelsessies, waarvan deelnemers er een kunnen kiezen, speelt verandering steeds een centrale rol. De sessie van Monique Fischer, opleider in cultuuronderwijs, gaat over de overgang van primair onderwijs naar voortgezet onderwijs. “Verandering is eigenlijk de enige constante bij die overgang. Het reflecterend vermogen van kinderen is steeds in beweging.” Dat mag een grotere plek krijgen in het cultuuronderwijs, vindt Fischer. Op de middelbare school wordt de kennis en ervaring uit de basisschooltijd niet meegenomen. Aandacht voor persoonsvorming is daarbij enorm belangrijk. Fischer beschouwt kunst en cultuur als ‘een niet weg te denken middel’ voor de persoonsontwikkeling van een kind.

Monique Fischer over de overgang van primair onderwijs naar voortgezet onderwijs

Dansen en verandering

In een ruimte zonder stoelen vindt de sessie plaats van kunstvakdocent dans Petra Beers. Het komt neer op weinig woorden en veel beweging. Met muziek op de achtergrond leren deelnemers verschillende dansbewegingen en voeren die uit in onder meer een cirkel, een rechte lijn en een diagonale lijn. De strekking is dat dansen gelijk is aan verandering, want je voelt nooit hetzelfde als je danst en je beweegt nooit precies hetzelfde. Alle krachten die meespelen bij verandering komen bij dans naar voren. De deelnemers krijgen simpele tools voor lessen mee. Zo ervaren ze dat iedereen kan dansen. 

De workshop Dans van Petra Beers

Tekenen en verandering 

En tekenen kan ook iedereen. Dat laat tekenares Manja Eland zien. De deelnemers krijgen de opdracht om een metafoor van een verandertraject te tekenen zonder daarbij uitleg te geven. Terwijl ze druk in de weer zijn, krijgt de opdracht een twist. Ze moeten de tekening doorgeven aan degene die naast ze zit en de tekening van een ander afmaken. “Deze verandering zorgt voor stress, dat komt bovenop de tekenstress die je al hebt,” legt Eland uit. Je bent tot meer in staat dan je denkt, leert deze sessie.  

De workshop Tekenen en verandering van Manja Eland

Gelijke kansen  

In de sessie over kansengelijkheid komen praktijkvoorbeelden aan bod. Delano Mac Andrew van het Amsterdamse expertisecentrum Mocca vertelt hoe in Amsterdam Zuid-Oost via kunst en cultuur wordt gewerkt aan empowerment van kinderen. Het verbetert hun woordenschat, maar ze leren ook dat ze er hun brood mee kunnen verdienen. Lidwin van Grunsven van Rozet geeft uitleg over het Arnhemse project ‘Kansrijk groeien’. Bij basisschool De Witte Vlinder kunnen ze hierdoor vol inzetten op cultuur en dat werpt vruchten af. Wel heeft de school geluk met geld; ze hebben een garantie van de gemeente. Niet alle scholen in de stad krijgen extra geld. “Je blijft puzzelen. Het gevaar is dat de problemen verschuiven naar andere wijken.”   

Lidwin van Grunsven en Delano Mac Andrew

Werken met een verandertool 

Naast de keynote verzorgt Bianca van Leeuwen ook een sessie waarin deelnemers gaan werken met een verandertool. Aan de hand van een casus vullen kleine groepjes een schema in. Ze bespreken wanneer een verandering slaagt en wat daarbij de winst en het verlies is. Ook bespreken ze de mogelijkheid waarin de verandering niet slaagt en wat dan de winst en het verlies is. Op het einde krijgen ze als groepje een bamboestok op hun vingers gelegd die ze gezamenlijk naar de grond moeten brengen. Bij twee groepjes gaat de stok juist omhoog. Van Leeuwen: “Het laat zien dat het systeem iets anders is dan het individu.”

Workshop Aan de slag met een verandertool

Kunstbende

Na de deelsessies is het tijd voor theater van Qinn en Amy, beiden 17 jaar, zij wonnen de Gelderse voorronde van Kunstbende. Het tweetal brengt een korte, ontroerende voorstelling over opgroeien en identiteit. “Soms zijn grote meisjes even klein en dat is alles wat ik zou willen zijn.” Projectcoördinator Liselot Peerenboom vertelt dat Kunstbende niet alleen een wedstrijd is, maar dat jongeren ook member kunnen worden van KLUB Kunstbende en gratis activiteiten krijgen aangeboden, zoals workshops en masterclasses.  

Kunstbende deelnemers Qinn en Amy

  Een dag vol nieuwe indrukken eindigt met broodjes en soep. In het grand café naast het Watermuseum kunnen deelnemers napraten en netwerken.  

Wrap-up Gelderse CMK-dag 2023

tekst: Willem Claassen

foto's: Marcel Krijgsman