Jongeren meest cultureel actief én kritisch op aanbod

Maar liefst 89% van de Gelderlanders bezocht het afgelopen jaar minstens één keer een culturele activiteit. 74% ging naar een erfgoedlocatie of -evenement, en 78% is zélf cultureel actief – bijvoorbeeld door muziek te maken of theaterlessen te volgen. Opvallend is dat jongeren met kop en schouders bovenaan staan als het gaat om cultuurbezoek én cultuurbeoefening. Maar dat vraagt wel om aanbod dat past bij hun belevingswereld. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, want jongeren zijn niet alleen cultureel actief, maar ook kritisch. Hoe komt dat? En hoe kunnen beleidsmakers daarop inspelen?

 

“Creativiteit brengt ons samen”

Michiel Wallinga (20) uit Wageningen weet er alles van. Hij is muzikant en organisator binnen de culturele sector en zo persoonlijk betrokken bij de creatieve sector. Wat hij het leukst vindt aan kunst en cultuur? De mensen met wie hij in contact komt. “Creatieve mensen zijn inspirerend om mee te praten en te werken. Er is een bepaald niveau waarop je elkaar begrijpt, en dat vind ik niet vaak bij mensen die geen kunst maken. Dat komt misschien doordat je als maker leert om jezelf uit te drukken in andere vormen dan alleen gedachten. En daar schuilt ontzettend veel waarde in.” Michiel ziet veel jongeren om zich heen met creatieve ideeën en initiatieven. Maar de aansluiting op beleid is er lang niet altijd.

Ideeën van jongeren stranden

Volgens Michiel krijgen ideeën, plannen en verlangens van jongeren te vaak geen voet aan de grond bij beleidsvorming. Daardoor sluit het kunst-, cultuur- en erfgoedaanbod onvoldoende aan bij wat jongeren willen. In zijn werk als creative consultant probeert hij te bemiddelen in wat hij ziet als een belangrijk probleem: het contact tussen cultureel actieve jongeren en gemeenten loopt vaak stroef.

“Eigenschappen die nodig zijn om tot een gemeente door te dringen, zoals initiatief en pro-activiteit, worden in het Nederlandse schoolsysteem afgeleerd. Dat betekent volgens mij niet dat er niets gebeurt onder jongeren, integendeel, maar wel dat jongeren minder snel naar een wethouder zullen stappen.” Daardoor blijven hun behoeften vaak onder de radar. Jongeren worden zo automatisch een ‘lastige doelgroep’ voor kunst-, cultuur- en erfgoedaanbod.

 

Anti-establishment

Daarnaast kunnen jongeren tegengehouden worden door een druk in de creatieve sector om anti-establishment te zijn. “Terwijl je juist probeert iets op te bouwen,” lacht Michiel. “Bijvoorbeeld: in een poppodium dat punk/rock/metal programmeert, is de betrokkenheid bij de eigen muziekcultuur groot. Vanuit die beleving kan het minder vanzelfsprekend zijn om direct aansluiting te zoeken bij gemeentelijke processen. Daardoor worden kansen voor samenwerking over bijvoorbeeld huisvesting of subsidiemogelijkheden soms minder snel benut.” Zo kan een eigenzinnige jongerencultuur onbedoeld buiten het beleidsmatig georganiseerde aanbod blijven, terwijl er juist mogelijkheden liggen om elkaar te versterken.

 

Gemeenten laten kansen liggen

Enerzijds is het voor jongeren dus moeilijk om zich hoorbaar te maken bij de gemeente. Maar Michiel is ook kritisch op de rol van de gemeente zelf hierin. Als het initiatief van jongeren er wél is, wordt dat maar weinig opgepakt en verdwalen jongeren in een web van onduidelijke communicatie, eindeloze doorverwijzingen en lange wachttijden. Michiel noemt het voorbeeld van het langlopende plan voor een poppodium in Wageningen, tot grote teleurstelling van de jongeren. “Ik merk dat ze het zien als iets dat vooral moet omdat iedereen zo hard schreeuwt, en niet iets dat zij als vertegenwoordigers van hun inwoners willen bereiken voor mensen”. Zonde, vindt hij, omdat zo’n plek juist kan bijdragen aan minder eenzaamheid, meer eigenaarschap en ook politieke betrokkenheid onder jongeren.

 

Het kán wél met de juiste randvoorwaarden

Er gaan ook dingen goed. Michiel is blij met de komst van een cultuurwerkplaats in Wageningen, en met de realisatie van een lang gewenste repetitieruimte.

Het is dus absoluut mogelijk voor gemeenten en jongeren om samen kunst- en cultuuraanbod voor jongeren van de grond te laten komen. Daar is volgens Michiel vooral de juiste infrastructuur voor nodig, letterlijk en figuurlijk.

Hij noemt nachtelijk openbaar vervoer, begrijpelijke beleidsstructuren en vertrouwen in jongeren in omgaan met projecten en geld als belangrijke voorwaarden.

“Het is aan de gemeente om slagkracht te zetten achter de grote hoeveelheid ideeën die jongeren vaak hebben, en te zorgen dat deze groep een stukje eigenaarschap kan voelen over het kunst- en cultuuraanbod.”

 

De gevolgen van corona nog voelbaar

De coronapandemie heeft veel creativiteit onder jongeren terug de kamer in geduwd. Dat merkt Michiel nog steeds. “Ik zie dat het minder vanzelfsprekend is voor jongeren om elkaar op te zoeken in kunstzinnige activiteiten. Dat resulteert in tekeningen in schetsboekjes die nooit worden gezien of gitaren die de puberkamer niet uit zijn geweest. Ik denk dat daar misschien een behoefte ligt die jongeren zelf niet kennen. Omdat je dat niet begrijpt voordat je in die band hebt gespeeld, in dat koor hebt gezongen of op die kunstenaarswerkplaats hebt geschilderd. Ik denk dat daar wel een onbewust gemis ligt in gemeenschap en verbondenheid.”

 

Koester de stem van jongeren

Via schilderkunst, muziek of theater vinden jongeren niet alleen een uitlaatklep, maar bouwen ze ook aan persoonlijke én gezamenlijke ontwikkeling. Michiel benadrukt dat jongeren ook bijdragen aan het culturele tijdsbeeld van hun generatie – iets dat we moeten koesteren. Met actievere stappen kunnen gemeenten en culturele instellingen jongeren beter ondersteunen bij hun creatieve initiatieven. Daarbij hoort ook ruimte voor alternatieve vormen van cultuur zoals punk/rock/metal, zodat álle stemmen gehoord worden.

 

Meer weten?

Benieuwd naar hoe jongeren – en andere leeftijdsgroepen – zich verhouden tot cultuur en erfgoed in Gelderland? De Gelderse Cultuur- en Erfgoedmonitor biedt verdiepende inzichten. Ga ermee aan de slag en ontdek waar kansen liggen.

Naar de Gelderse Cultuur- en Erfgoedmonitor

Tekst: Myrthe Knip