Cultuur en beleid: eerlijker, diverser en inclusiever werken en besturen

Jezelf tegelijkertijd ontwikkelen op het gebied van bestuur en toezicht, eerlijk cultureel ondernemerschap én diversiteit en inclusie, dat vraagt nogal wat van een kleine organisatie als Cultuurcluster Zaltbommel, vertelt Ivo. ‘Wij zijn maar met acht mensen, de meesten werken parttime. Vandaar de vraag aan Cultuur Oost: hoe gaan wij met die codes voor de culturele sector om? In een aantal sessies hebben zij onze kennis bijgespijkerd en ons een spiegel voorgehouden. Met een concreet actieplan als resultaat. Zo werken we aan onze visie en missie, pakken de leden van de raad van toezicht en ikzelf steeds beter onze rol en verantwoordelijkheden, en zijn we bezig een vertrouwenspersoon aan te stellen.’

Van binnen naar buiten

Die bestuurlijke verbeteringen zijn voor Ivo belangrijk, maar op diversiteit en inclusie gaat hij pas echt aan. Net als Saliha: ‘Wat ik graag wil bereiken, is dat organisaties zelf veranderen. Te vaak blijft het hangen bij meer divers programmeren, maar de code biedt juist kansen om van binnen diverser en inclusiever te worden, zodat je dat naar buiten toe automatisch ook bent.’

‘Het gaat over hoe je met elkaar omgaat,’ vult Ivo aan. ‘Wij proberen iedereen een veilige plek te bieden. Artiesten die te vaak als nummer worden behandeld, voelen zich bij ons thuis, omdat we ze benaderen zoals we zelf zijn. Dat geldt ook voor de lokale vrijetijdsbeoefenaars die meedoen in ons cultureel en sociaal-maatschappelijk aanbod. En voor die ene medewerker, die mij emotioneel vertelt dat hij ook buiten werk beter zichzelf kan zijn, door de manier waarop wij samenwerken. Of voor die onzekere stagiair die bij zijn eerste gesprek nauwelijks uit zijn woorden kwam, maar zich inmiddels zo goed heeft ontwikkeld dat we hem graag fulltime aannemen.’

“Artiesten worden te vaak als nummer behandeld.”

Van beleid naar de vloer

Zelfs het publiek voedt Ivo soms op. ‘In 2023 speelde Anuar bij ons zijn Ramadan Conference, waar een divers publiek op afkomt. In de editie van 2024 – die Anuar helaas niet bij ons kon komen spelen – had hij Dolf Jansen te gast. Mensen die die voorstelling in een ander theater hadden gezien, waren daarom nieuwsgierig geworden naar de soloshow van Dolf Jansen, die wél bij ons speelde. Dus zaten er bij Dolf Jansen zo’n twintig stellen met een bi-culturele achtergrond. Sommige, meer “traditionele theaterbezoekers” vroegen me wat die mensen in de zaal deden. Nou, zeg ik dan, precies hetzelfde als jullie!’

Al deze voorbeelden laten volgens Saliha zien dat het doorvoeren van gedragscodes geen bestuurstaal is, maar echte impact heeft op de maatschappij: ‘Mijn werk is soms best abstract, maar ik hoop dat het zorgt voor motivatie en urgentie bij culturele instellingen. De meeste organisaties onderschrijven de codes echt wel, en toch is het vaak nog spannend en soms ongemakkelijk om er echt mee aan de slag te gaan. Met onze sessies helpen mijn collega’s en ik organisaties graag verder.’

Op één lijn

‘Wat ik aan Cultuur Oost zo fijn vind, is dat zij cultureel ondernemend denken en onze uitdagingen begrijpen,’ vult Ivo aan. ‘Daar ontbreekt het soms aan bij cultuurambtenaren. Op het gebied van beloning, maar ook van verantwoording. Wij werken bijvoorbeeld in seizoenen, wat soms slecht aansluit bij verantwoordingscyclus van de gemeente. Afspraken daarover verlopen dan stroef.’

“Cultuur Oost begrijpt de uitdagingen van cultureel ondernemen.”

Daarin ziet Saliha inderdaad een rol voor Cultuur Oost. ‘Omdat wij met zowel centra voor de kunsten als met beleidsmakers in gesprek zijn, kunnen wij echt iets betekenen. Ik probeer de blik van ambtenaren te openen voor de uitdagingen en het perspectief van cultureel ondernemers. Want zij richten zich logischerwijs vaak voornamelijk op het ontwikkelen van beleid. Door in beleid en uitvoering meer langs dezelfde lijnen te denken, ontstaat ruimte voor innovatie.’

Foto: Quinty Ophelia

Cultuur tot in de haarvaten

Dat beaamt Ivo, die bijvoorbeeld graag de professionals van provinciaal gesubsidieerde gezelschappen zoals Oostpool en Introdans naar de nieuwe zaal van De Poorterij wil halen. ‘Ik vind daar alleen moeilijk een ingang, terwijl zij hun try-outs prima bij ons kunnen spelen. Daarmee dragen zij dan direct bij aan talentontwikkeling en cultuureducatie in de provincie.’ Een interessant idee, vindt ook Saliha, die meteen meeschrijft. Ivo: ‘Dat er een onafhankelijke organisatie is bij wie ik dit soort zaken kwijt kan vind ik waardevol. Met adviseurs die weten waar ze het over hebben en geen eigen belangen hebben. Zodat we oprecht kunnen samenwerken om cultuur tot in de haarvaten van de provincie te laten doordringen.’

Bekijk hier het hele jaarverslag       

Tekst: Huib Kouwenhoven

Geïnterviewden: Saliha Abba en Ivo Harmelen