‘CMK draagt essentieel bij aan de ontwikkelvraag van scholen’

De lijntjes die ik heb met de scholen zijn al een paar jaar warm en kort’, vertelt Judica Lookman die als cultuurcoach actief is in Wageningen en Renkum. Dat betaalt zich uit, want in Renkum begeleidt ze op één na alle scholen met CMK, in Wageningen de helft.

‘De scholen weten wie ik ben en wat ik als cultuurcoach doe. Ze hebben in de vorige CMK-periode al uitgesproken dat ze kunst en cultuur belangrijk vinden. Dan gaat het er nu om wat CMK kan bijdragen aan wat je precies wilt. Wat is dat stipje aan de horizon? Bij sommige scholen ligt de focus op muziek, andere scholen willen juist meer intern delen wat er in de klassen gemaakt en gedaan wordt. Ze willen het allemaal structureler maken, met meer of langduriger kunstprofessionals in de klas.’ 

'De scholen weten wie ik ben en wat ik als cultuurcoach doe.' 

Onderdeel van een groter geheel

Sander Spaan is als directeur van de Open Academie actief in de gemeente Lingewaard, waar hij in gesprek is met vijftien basisscholen en twee scholen in het voortgezet onderwijs. ‘Wij doen eigenlijk hetzelfde als Judica, maar dan met nog meer taken. Eigenlijk zijn we een hele grote cultuurcoach. Sommige scholen haken als piranha’s aan, die willen al onze info en hulp. Andere scholen vullen het zelf in. Daar gebeurt vaak ook veel.’ 

Sander beschouwt CMK als onderdeel van een groter geheel. ‘Als ik met scholen spreek, dan vraag ik: wat wil je, waar wil je heen, wat wil je bereiken? De school formuleert een ontwikkelvraag en gaat daarmee aan de slag. Ik begeleid ze hierbij door twee keer per jaar terug te koppelen, om te evalueren en vooruit te blikken. CMK is niet heel veel geld, maar het draagt essentieel bij aan het oplossen van de ontwikkelvraag. Zo kan een school met behulp van CMK en de NPO-gelden een vakdocent acht in plaats van vier muzieklessen laten geven, waardoor er veel meer diepgang komt in het onderwijs.’

Een project in Haalderen is een mooi voorbeeld, vertelt Sander. ‘De school wilde van een klaslokaal een kunstlokaal maken. Ik heb toen meegekeken hoe ze dat konden aanpakken. Uiteindelijk wordt met het budget van school het lokaal aangekleed door kunstvakdocenten. Via CMK krijgen leerkrachten een teamworkshop over hoe je een kunstles kunt aanvliegen.’  Judica kent vergelijkbare initiatieven. ‘Het gaat erom dat je zo’n project weet te verweven met de doelstelling van de school. Ze kunnen met het geld van CMK een training of een programma kiezen dat bij ze past. Het is een extra laagje dat je ermee kunt toevoegen.’

Kunstprofessor

Sander ziet een duidelijk verschil met eerdere CMK-periodes. ‘Voorheen ging je heel erg uit van wat er beschikbaar is. Vier workshops bijvoorbeeld, zonder doorlopende leerlijnen. Nu zie je dat scholen zeggen: ik ga investeren in muziekonderwijs en hoe kan ik dat waarborgen? Maar in een schoolplan staat het vaak nog niet. Dan kijken we samen naar hoe we het vast kunnen leggen.’ 

‘Het leukste aan de gesprekken met scholen is dat ik niet bedenk wat goed voor ze is, maar dat ze zelf uitspreken wat ze willen,’ vult Judica aan. ‘Ook voor scholen die al langer met kunst en cultuur bezig zijn, kunnen nieuwe vragen gesteld worden en daarmee een nieuw stipje aan de horizon geplaatst worden. Zo is er een school die nu een kunstprofessor heeft aangesteld, om een verbinding te maken tussen onderzoekend leren en kunsteducatie.’

‘Er is zichtbaar meer contact tussen de scholen en ons, onze vindbaarheid is gegroeid. Ze kunnen nu bij ons terecht met hun vraag of voor advies.’ 

Geld en verdiepingsslag

De inhoudelijke wensen voorop laten gaan, is van groot belang, juist als er financiële beperkingen zijn. Sander: ‘Als je plannen en mensen bij elkaar zet, ga je al snel ook naar het geld kijken. Dat valt vaak tegen. Dan moet je blijven zoeken naar de meerwaarde.’

Judica vertelt dat in Wageningen de gemeente het CMK-budget verdubbelt. Dat geeft ruimte. In Renkum is er minder beschikbaar, maar ook daar zijn scholen heel actief. ‘Het mooie is dat je met de school een plan maakt voor vier jaar, en daarbinnen met budgetten kunt schuiven. Zo kun je het ene jaar het accent op cultuureducatie wat groter maken dan het andere jaar.’ 

Sander: ‘In voorgaande periodes hadden we vanuit de Open Academie een constructie waardoor er steeds een serie lessen werd gegeven van een bepaalde discipline. Maar scholen werden daar lui van. Nu gaat het meer om de verdiepingsslag.’  Dit zorgt ervoor dat er veel aandacht is voor het borgen van cultuureducatie. Judica: ‘In Renkum zie je nu dat iedereen instapt. Alle scholen willen een stap zetten.’ ‘Er is zichtbaar meer contact tussen de scholen en ons,’ zegt Sander. ‘Onze vindbaarheid is gegroeid. Ze kunnen nu bij ons terecht met hun vraag of voor advies.’ 

Vakdocenten

Een lastig punt nog is het aanbod van vakdocenten. ‘In Wageningen zijn er voldoende vakdocenten, daar is het geen probleem,’ vertelt Judica. ‘In Renkum willen we bij voorkeur werken met mensen die daar wonen. Soms moet je wel iemand met speciale expertise invliegen van buiten de gemeente. Het hangt van de opdracht af of er genoeg vakdocenten in te zetten zijn.’ 

Sander vertelt dat er in de gemeente Lingewaard veel te doen is wat betreft kunst en cultuur. Zo zijn er een paar prachtige erfgoedlocaties. ‘Maar als je kijkt naar kwalitatieve vakleerkrachten die mee kunnen denken met het lesprogramma, de vraag van de school voorop kunnen stellen, dat stukje meer kunnen leveren dan hun eigen product, daar zijn er te weinig van.’

Het probleem valt niet zo makkelijk op te lossen, denkt Sander. ‘Het gaat zo ver. Er is geen conservatorium in de buurt met docentopleidingen, die zitten in Zwolle en Enschede. Docenten op de pabo hebben al hun bordje vol met wat ze allemaal moeten doen. Daar komt bij dat kunst en cultuur heel breed is, het is niet één vak. Het zou mooi zijn als ze alles kunnen doen, iets met houtskool, met een gitaar en iets met filmen, maar het is te breed.’ 

Als een kind op zijn rapport een cijfer krijgt voor kunst en cultuur als discipline, dan kan er iets veranderen, zegt Sander. ‘Dat zie je in België. Daar is muziek een vast onderdeel. Alle kinderen leren daar bijvoorbeeld noten lezen.’ 

Sociaal-emotionele ontwikkeling

De bijdrage van CMK aan cultuureducatie is evident, vinden ze allebei. Judica: ‘In deze CMK-periode zie ik dat scholen intern gesprekken voeren over de rol van kunst en cultuur in het onderwijs. Directeuren investeren ook meer. Cultuureducatie gaat ook over sociaal-emotionele ontwikkeling. Door corona is het belang hiervoor nog meer doorgedrongen bij scholen. Het gemis van jezelf kunnen uiten, heeft dat laten zien. De gesprekken gaan daardoor echt makkelijker. Wat dat betreft heeft corona ook iets goeds gebracht.’

tekst: Willem Claassen